Jazzy Middelheim
Is het legendarische jazzfestival echt weer helemaal terug?
Jazz Middelheim is terug, hoera! Na enkele mini-edities tijdens de corona-jaren en even later het failliet van de vorige organisator, is het Antwerpse jazzfestival er weer in volle glorie. Als vanouds vier festivaldagen in Park Den Brandt, weliswaar niet meer in augustus, maar tijdens het lange Pinksterweekend van 6 tot en met 9 juni. Net zoals bijvoorbeeld Pinkpop (so what?), het Moers festival (ah, spijtig…) en de Ham Sessies in Gent (driewerf helaas!).
De nieuwe organisatie van Jazz Middelheim doet er alles aan om te verwijzen naar het glorieuze verleden van het festival. Met op de website verhalen over de eerste editie in 1969, over de grafisch vormgeefster van de beginjaren, over legendarische concerten en over enkele legendarische artiesten die straks zullen optreden. Medeorganisator VRT Klara ontwikkelde zelfs een tijdelijk Jazz Middelheim luisterkanaal op VRT Max, met memorabele momenten uit het rijke Middelheim-live-archief. En uit dat archief komen ook de zeven tracks op een gloednieuw compilatiealbum 'Jazz Middelheim - The vaults are open, vol. 1’ (op vinyl en digitaal te koop), samengesteld door onder anderen DJ Grazzhoppa.
Naast al die nostalgie, is er ook ruimte voor vernieuwing. Op het festivalterrein, maar ook in de programmatie. Hoe dat gaat uitpakken, moeten we nog ondervinden. Opvallend is in ieder geval dat er een apart podium is waar vier dagen lang enkel dj's zullen aantreden. Dat kan mij niet echt bekoren, maar lang voordat het volledige programma van Jazz Middelheim werd bekend gemaakt, had ik al tickets gekocht voor de hele vierdaagse. Want ja, Jazz Middelheim weer in volle glorie, dat wilde ik niet missen.
En dan was het uitkijken naar wat het festival allemaal in petto zou hebben aan live muziek. Jazz uiteraard, maar over die term en waar die voor staat, kun je eindeloos palaveren. Voor mij is 'jazz' een containerbegrip waaronder vele soorten muziek vallen, naast de grensgevallen die zeker zo interessant zijn. Daarom heb ik het vaak over 'jazz en aanverwanten' of 'jazz and beyond'.
Ook festivals die zich vroeger vooral richtten op een bepaalde niche, geven nu al een tijdje ruim baan aan de aanverwanten: denk naast Middelheim ook aan Gent Jazz, Folk Dranouter en zelfs Reggae Geel. Vasthouden aan de niche is niet goed voor de leefbaarheid van zo'n festival. Muzikale verbreding lijkt een noodzaak. Net zoals het proberen bereiken van een jonger publiek. Ook het vroegere Jazz Middelheim, toen het nog een festival was dat door de openbare omroep werd georganiseerd, deed kleine stapjes in de richting van verbreding en verjonging. En terecht, want ook de muziekmakers zelf verjongen en verbreden de 'jazz'.
Zo evolueerde het festival vanaf de jaren negentig van een puur jazzgebeuren naar een evenement met jazz en aanverwanten. En bij de editie van dit jaar soms wel heel erg verre verwanten, heb ik de indruk. Nu het volledige festivalprogramma compleet is, en ik de kans heb gehad om de voor mij minder bekende artiesten te beluisteren, vind ik dat het festival beter Jazzy Middelheim genoemd zou worden.
Het doet me denken aan een essay dat onlangs verscheen in het Britse muziekblad The Wire. Onder de noemer 'Against the grain' hekelt journalist Hugh Morris het gebruik van zogenaamde jazzy klanken in andere soorten muziek. In het stuk van Morris is de hedendaagse (opera)componist Mark-Anthony Turnage de kop van jut, maar bij uitbreiding is zijn klacht zeker ook van toepassing op heel wat andere muziek van vandaag.
“What does it mean to be jazzy, exactly? On a fundamental level, jazzy implies something being held at arm’s length. To be jazzy is to not be jazz, but, rather, be like jazz, and, crucially, be distant from jazz. It’s used in conjunction with other distancing language. Something jazzy is only ever partially so; music can be a bit jazzy, jazzy in parts, quite jazzy, pretty jazzy, or contain jazzy bits, but it can never be extremely jazzy, fully jazzy, or even jazzy full stop.”
Jazzy muziek is geen jazz, zegt Hugh Morris, het is muziek die een beetje verwijst naar jazz en dat doet door allerhande jazzclichés te gebruiken. Dat staat ver van jazz als 'the sound of surprise'.
“[The jazzy narrative] neglects the long, rich, endlessly developing and ultimately unbottleable artform in favour of a set of signifiers; a cluster of cliches rather than a careful, curious engagement with where the form might be today. And in the process of jazz becoming jazzy, it also becomes trapped in its own weird register: a continuous past tense, where music is simultaneously timeless and old.”
Voor mij staat jazz voor improvisatie en verrassing, spelen met de verworvenheden van het genre, maar weg van de platgetreden paden, op ontdekkingstocht langs de mogelijkheden van het instrument, van de groep, van de compositie of het thema. Festivals als Citadelic, onlangs in Gent, of Summer Bummer, aan het eind van de zomer in Antwerpen, vertolken dat jazzgevoel. Al zijn dat ook geen pure jazzfestivals (want wat is pure jazz?) en willen ze zichzelf ook zeker niet zo noemen.
Op de programmatie van Jazz Middelheim 2025 staat zeker muziek die je als jazz zou kunnen typeren, maar daarnaast toch vooral veel jazzy muziek, vind ik. Toch ga ik naar de vierdaagse in Park Den Brandt, want misschien word ik wel verrast door de muzikanten die ik nog niet ken of live gezien heb. En wie weet, heb ik het wel helemaal mis. Ik hoop het van harte.
Aan de hand van het tijdschema van het festival overloop ik hieronder alle concerten op Jazz Middelheim. Chronologisch en bondig. Als geheugensteuntje voor mezelf. Wat wil ik per se zien en horen? Wat pik ik eventueel mee als het zo uitkomt?
Doe er gerust je voordeel mee en oordeel vooral zelf.
vrijdag 6 juni
Aki
dromerige, verhalende muziek als een warme omarming door een groep met een originele bezetting: leider/componiste/drumster is Anke Verslype, en verder nog harp, gitaar en bas, plus Niels Van Heertum op euphonium en Joachim Badenhorst of Thomas Jillings op klarinet
Amanda Whiting
spirituele jazz en instrumentale soul van een populaire harpiste uit de Britse scene: zeer toegankelijk, degelijk en vlot verteerbaar, maar op plaat ook een beetje braaf en weinig verrassend
Stephane Galland: Kanda
nieuw trio van Aka Moon-drummer, met Louise van de Heuvel op bas en Lúcia Pires op fluit en EWI: fusion met wat elektronica en flink veel groove
De Looze, Baron, Morgan, Roberts
een Belgisch-Amerikaanse supergroep in een spannende combinatie van mooie composities, spontane improvisaties en wonderlijke instrumentale conversaties; pianist Bram De Looze met een stel topmuzikanten uit New York: drummer Joey Baron, cellist Hank Roberts en bassist Thomas Morgan, eerder al te zien op het Brussels Jazz Festival en nu belooft het ook een van de hoogtepunten van Jazz Middelheim 2025 te worden
Orchestra Baobab
legendarische Senegalese vaandeldragers van de feestelijke Afro-Caribische sound; meer dan 50 jaar geleden opgericht, de meeste oorspronkelijke leden zijn intussen overleden, maar de jongere generatie probeert het vuur brandend te houden
Cortex
seventies jazzfunk uit Frankrijk, een beetje vergelijkbaar met Placebo van Marc Moulin, en nu opnieuw populair dankzij samples in Amerikaanse hiphop of draaibeurten door rare groove dj's
Arp Frique & The Perpetual Singers
Amsterdams gezelschap met funk, disco, gospel en wat jazzecho's
Cargo Mas ft. Greg Boyer
ongecompliceerde funky jazz en latin soul met een hoog dansbaarheidsgehalte door internationale band rond trompettist Sam Vloemans
Maria Chiara Argiró
pop, folk, elektronica, singer-songwriter
zaterdag 7 juni
Blindman plays Moondog
de drummers en saxofonisten van het Bl!ndman-collectief rond Eric Sleichim interpreteren stukken uit het enorme en unieke repertoire van de legendarische New Yorkse straatmuzikant/componist/instrumentenbouwer Moondog, alias Louis Hardin (1916-1999), "the Viking of Sixth Avenue": op het randje van jazz en klassiek via repetitief minimalisme
Cinema Paradiso
Kurt Van Herck (sax), Willem Heylen (gitaar), Jozef Dumoulin (toetsen) en Eric Thielemans (drums), vier heren van stand in de Belgische jazz en aanverwanten, met bezwerende muziek, een soundtrack om bij te dagdromen. Niet voor niets verwijst de groepsnaam naar de Italiaanse film van Giuseppe Tornatore (1988), een ode aan de oude dorpscinema's
Gotts Street Park
Brits trio met nog meer filmische muziek, maar dan met een toets hedendaagse soul en r&b
Amaro Freitas
rijzende ster en pianist uit het Noordoosten van Brazilië, speelt jazz en vrije impro doordrenkt met Afro-Braziliaanse folklore en magische geluiden uit het Amazonegebied
Helena Casella
r&b, neosoul en een beetje jazz van Belgisch-Braziliaanse zangeres
The Harvest Time Experiment
'Harvest Time' is een iconische spirituele-jazzopname van Pharoah Sanders (1940-2022) uit het album 'Pharoah' (1977), met onder meer gitarist Tiszjii Muñoz. Die leidt nu samen met bassist Joshua Abrams een gelegenheidscollectief dat een ode aan Pharoah Sanders brengt naar aanleiding van de heruitgave van dat legendarische album, met nu ook twee live-versies van 'Harvest Time', waaronder eentje opgenomen tijdens Jazz Middelheim in augustus 1977
Emma-Jean Thackray
trompettiste, zangeres, duivel-doet-al en selfmade multitalent, op handen gedragen in de Britse jazzscene, ook al is jazz eerder haar muzikale achtergrond en brengt ze nu eclectische songs die meer neigen naar pop, funk, hiphop, r&b, neosoul en meer van dat
Dee Dee Bridgewater
veelgeprezen Amerikaanse zangeres die in haar lange carrière al door verschillende watertjes heeft gezwommen: van de standards uit The Great American Songbook tot het Afro-Amerikaanse erfgoed, van odes aan Billie Holiday en Ella Fitzgerald tot de muziek van New Orleans en Memphis
The Gallands feat. Selah Sue en DJ Grazzhoppa
artist-in-residence Stéphane Galland met zoon en multi-instrumentalist Elvin, in een gloednieuwe, onuitgegeven samenwerking met een popzangeres en een veelzijdige dj voor een eigenwijze mix van jazz, groove, hiphop en soul
Ottla
jazz, rock, elektronica, noise en een flinke dosis muzikale vrijheid bij dit kwartet rond gitarist Bert Dockx
zondag 8 juni
Jan Garbarek Group feat. Trilok Gurtu
Noors saxofoon-icoon, ambassadeur van de ECM-sound, balancerend tussen folk, klassiek en impro
Adja
neosoul, gospel en een vleugje jazz en crooners van een Belgische zangeres met een verrassend internationale sound à la Erykah Badu en Lianne La Havas
Shabaka
ooit vurige saxofonist van The Comet Is Coming, Sons of Kemet en Shabaka & The Ancestors, maar nu vooral experimentele, meditatieve fluitist in iets tussen spirituele jazz en schijnbaar zweverige new age
Jeroen Van Herzeele & Stéphane Galland
beats & electronica meets impro & experiment in dit recente project van twee gevestigde waarden uit de Belgische jazzscene, die daarmee een flinke stap over het jazzmuurtje zetten
Alina Bzhezhinska HipHarp Collective
zeg 'harp en jazz' en je zegt 'Alice Coltrane en Dorothy Ashby'; het instrument van die twee iconen beleeft een nieuwe hype, onder meer dankzij de frisse aanpak van AlinaHipHarp en haar aanstekelijke mix van acid jazz, triphop, funk en post-bop
Alabaster DePlume
vreemde eend in de jazzbijt, deze Britse saxofonist/dichter/zanger die alle mogelijke conventies aan zijn laars lapt en een totaal eigen geluid (en performance!) creëert dat misschien niet altijd klinkt als jazz, maar wel gedragen wordt door improvisatie
BXL x LDN Interplay
een spannende date van de jonge garde uit Brussel en Londen, drie muzikanten uit elke stad, met onder meer Adia Vanheerentals (Bodem) en Anton Robberechts (LupaGangGang)
Speakers Corner Quartet
Londens kwartet met een originele bezetting (fluit, bas, viool, drums) en en een grenzeloze, eclectische sound die zo typisch is voor de Britse scene van vandaag
Theo Croker
"Long live music, jazz is dead" klinkt het veelzeggend in een van de songs van deze Amerikaanse trompettist die hiphop-beats en raps combineert met futuristische fusion-achtige geluiden en improvisaties
Bandler Ching
electro jazz uit Brussel met een hoog dansbaarheidsgehalte
maandag 9 juni
Bram Stadhouders & BOX
samenwerking van een veelzijdige Nederlandse gitarist en het Vlaamse Baroque Orchestration X rond theorbe-speler Pieter Theuns: de instrumenten zijn barok, maar de sound is een hedendaagse mix van improvisatie, pop en rock, klassiek en meer
Esinam & Sibusile Xaba
zij is een Brusselse uit Ghana, hij komt uit Zuid-Afrika en samen bouwen ze een feestje met zang, fluit, gitaar, percussie, synths, samplers en een swingende cocktail van Afro grooves, spirituele jazz en veel goesting
The Bad Plus
zonder piano tegenwoordig, maar met saxofonist Chris Speed en gitarist Ben Monder, naast oudgedienden Reid Anderson (bas) en Dave King (drums), met eigen en eigenzinnig repertoire dat lonkt naar (free) jazz, rock en fusion
Kahil El-Zabar Ethnic Heritage Ensemble
dit ensemble rond percussionist El-Zabar is bijna net zo oud als Jazz Middelheim, opgericht in 1973 en nog altijd actief, zij het met een andere bezetting; wat blijft is het accent op Afro-Amerikaanse muziek: jazz, gospel, blues, rhythm & blues, soul en andere Great Black Music
Glass Beams
een instrumentale kruisbestuiving van Oost en West op een bedje van elektronica, beats en wat summiere zang
The Rhythm Hunters XTNDD
internationaal collectief van jong talent rond meesterdrummer Stéphane Galland, met voor de gelegenheid twee gastmuzikanten (trombonist Robin Eubanks en baritonsaxofonist Bo Van der Werf) en een avontuurlijke, muzikale trip vol ritmische weerhaken
Vaague
soloproject van drummer Antoine Pierre, bekend van TaxiWars en tig andere groepen; hier combineert hij live drums met een hoop elektronica
Gogo Penguin
Brits pianotrio dat hun klassieke jazzroots aanlengt met pop, triphop, elektronica, samples en invloeden uit minimalisme
Dorian Dumont 'La Volte'
Franse pianist die de clubscene naar het podium haalt met de Brusselse band Echt! en electronic dance music pionier Aphex Twin vertaalde naar pianomuziek; met dit zijproject gaat hij nog een stapje verder en gooit noise, jungle, hiphop, ambient en jazz in de mix
Zo, tot daar mijn kijk op het muzikale menu van Jazz Middelheim 2025. Kun je er niet bij zijn, maar ben je toch geïnteresseerd, dan zijn er nog altijd de live-uitzendingen op VRT Klara en VRT Max. Laat het smaken naar meer!
En wie weet, tot ziens in Park Den Brandt?